वाचू आनंदे

परवा लायब्ररीत लहान मुलांच्या section मध्ये Ruskin Bond यांचे The Road To Bazaar हे पुस्तक दिसले आणि अक्षरश: memories flooded back! देहरा गावच्या बाजारातील सगळ्या गोष्टी

आठवू लागल्या. कोकी, मुकेश, सुरज शेजारी पाजारीच वावरत असल्यासारखे वाटले. खरे पाहता हे पुस्तक शेवटचे वाचले त्याला१५ - २० वर्ष तर नक्कीच झाली, पण ते जसेच्या तसे लक्षात राहण्याची जादू त्या पुस्तकात, लिखाणात होती.

असे वाचतानां बर्याचदा होते, आपण जणू त्या कथेचा भागच होतो. नाकतोड्यांची शर्यत लावणार्‍या या मुलांचे आपणही एक सवंगडी आहोत असे वाटायला लागते. जेन ॲास्टीनच्या कादंबर्‍या वाचताना आपण त्या अठराव्या शतकातल्या इंग्लंडचा भाग होतो. मिस. वुडहाउस किंवा एखादी मार्गारेट, ॲन गप्पा मारत असलेल्या बागेत मागच्या बाकावरच बसलो आहोत जणू असे वाटते.

बाबासाहेब पुरंदर्‍यांनी वर्णिलेल्या लढाया वाचताना एखादा मावळा व्हायला होते आणि त्यांनी सांगितलले शिवाजी महाराज हुबेहुब तसेच्या तसे समोर उभे ठाकतात.

मग मनात येते कां एवढे एकरूप होवू शकतो आपण त्या कथानकांमध्ये? भाषेमुळे? मराठी पुस्तके वाचतानां ती मातृभाषा असते विचारही करावा लागत नाही मेंदूला समजून घेतांना पण मग इंग्रजी पुस्तकांचे काय? कित्येकदा dictionary लागलीय मला समजून पुढे जायला. मग? विषय आवडीचा असतो म्हणून? तर नाही कित्येकदा हे आवडले नाही म्हणतानांही लक्षात ठेवलेलेच असते की.

नक्की होते काय काही काही पुस्तकांच्या बाबतीत? इथे मेंदूपेक्षा मन जास्त काम करते. मेंदू लक्षात ठेवतो, वेळ प्रसंगी reference ही देतो, पण मन, भावना आपल्याला तो प्रसंग नकळत जगवतात. आणि मग तो आयुष्यभर मनात कोरला जातो.

आनंद यादवांच्या झोंबीतली भाषा चौथी पाचवीत असताना मुळीच कळली नव्हती विषय तर अवघडच होता पण त्यात काहीतरी बघून ‘मले तो हुली येते’ म्हटल्यावर त्या व्यक्तीला जाणवलेली घृणा तेंव्हाही शब्दार्थ न बघतां कळलीच होती की. अशी असंख्य उदाहरणे शोधली की सापडतील.

या सगळ्याचे कारण बहुदा त्या content शी आपण मनापासून जोडले गेलो हे असावे.

कितीतरी कविता आपल्याला समोर बसून लिहल्यात असेच वाटते भलेही आपल्या मनात जो अर्थ आहे तो कविला अपेक्षितही नसेल. मगही जादूच वाटायला लागते.ती आवडायलाही लागते.

एक दिवस ज्ञानेश्वरीत, ती कशी वाचावी हे सांगताना एक उदाहरण म्हणून ज्ञानेश्वर माउली सांगतात, ‘इंद्रिया नेणिता भोगिजे’ हे वाचले आणि मग हे कोडेच सुटले. शब्द मागे पडले, मात्रा, गण, वृत्त, व्याकरण सगळेच विसरले गेले. आणि मला शाळेत घालून लिहायलावाचायला शिकवले याचे फार फार बरे वाटले!

हे शब्देविण संवादिजे।

 इंद्रियां नेणता भोगिजे।

 बोलाआदि झोंबिजे।

 प्रमेयासी।

अ.१.ओवी ५८

             

- श्रुतकिर्ती

२६/३/२१